Wat je als ouder wilt weten over roken

Dat roken niet goed voor je is weet bijna iedereen. Maar kinderen en jongeren lopen extra risico. Hoe zit dat precies en waarom moeten kinderen en jongeren extra voorzichtig zijn? Wat zijn de nadelen van roken en hoe zit het met tweedehands en derdehands rook? Hoe kun je als ouder het gesprek met je kind aangaan en wat kun je het beste doen als je denkt of merkt dat je kind rookt? 

We hebben het hier over het roken van sigaretten met tabak. Lees ook meer over vapen, snus en wiet roken.

Hoe werkt een rookverslaving?

Een rookverslaving ontstaat door twee dingen: de vorming van een gewoonte en de verslavende werking van nicotine.

Gewoonte

Kinderen kunnen verslaafd raken aan de gewoonte om te roken. Als je af en toe na school een sigaret rookt, gaan je hersenen de volgende dag na school nicotine verwachten. Daardoor ga je vaker op dat moment een sigaret opsteken. Zo wordt het een gewoonte.

Verslavende werking van nicotine

Er zitten veel verschillende stoffen in een sigaret. De belangrijkste zijn teer, koolmonoxide en nicotine. Vooral nicotine is erg verslavend. 

Nicotine zorgt voor een beloning in de hersenen. Dit geeft een prettig en blij gevoel1WHO (2010). Addiction to Nicotine. In: Gender, women and the tobacco epidemic. Geneva: World Health Organization. Ongeveer 20 minuten na het roken van een sigaret daalt de hoeveelheid nicotine in de hersenen. Dat voelt onrustig en niet fijn. Dit zijn ontwenningsverschijnselen. Een sigaret roken is de snelste manier om van dit vervelende gevoel af te komen en het fijne gevoel weer terug te krijgen. Maar daarna komt de onrust ook weer snel terug en krijg je opnieuw zin in een sigaret. Zo ontstaat een verslaving. 

Kinderen raken makkelijker verslaafd

De hersenen van kinderen zijn nog niet helemaal ontwikkeld. Vooral het voorste gedeelte moet nog groeien (de ‘prefrontale cortex’). In dit deel van de hersenen maak je keuzes en denk je na over de gevolgen van die keuzes. De ontwikkeling van de hersenen loopt door tot en met het 24^ste jaar. Kinderen en jongeren hebben daardoor nog niet altijd door wat de gevolgen van hun keuzes zijn. Lees meer over de werking van het puberbrein.

Dit verklaart waarom jongeren opeens iets kunnen doen zonder eerst na te denken. Ze geven bijvoorbeeld snel toe aan de zin in een sigaret. En raken dus ook makkelijker verslaafd aan roken. 

Kinderen en jongeren zijn ook extra gevoelig voor het prettige gevoel dat de nicotine veroorzaakt. Als hun eerste ervaring met roken fijn is, dan is de kans groot dat ze elke dag een sigaret gaan opsteken. Daarom is het belangrijk om die eerste ervaring uit de weg te gaan of in elk geval zo lang mogelijk uit te stellen. 

Veranderingen in de hersenen

Door het roken van sigaretten kunnen er veranderingen ontstaan in de hersenen. Bij jongeren kunnen dat veranderingen zijn die niet meer overgaan²Bron: Kleinjan, M., & Luijten, M. (2016). Factsheet: De relatie tussen roken en de hersenontwikkeling van jongeren. Utrecht, Nederland: Trimbos-instituut. https://www.trimbos.nl/docs/c34e178b-81a4-41ba-8b02-7e9c0e4959a6.pdf.

Moeilijker om te stoppen, ook later

Door de veranderingen in de hersenen wordt het moeilijker om te stoppen met roken. Als je vroeg begint met roken, is het ook later in je leven extra lastig om weer te stoppen.

Grotere kans om te blijven roken

De veranderingen in de hersenen zorgen er ook voor dat je makkelijker doorgaat met roken na de eerste sigaret. Als je voor het eerst rookt in de pubertijd, heb je een grotere kans dat je verslaafd raakt aan nicotine³Bron: Kleinjan, M., & Luijten, M. (2016). Factsheet: De relatie tussen roken en de hersenontwikkeling van jongeren. Utrecht, Nederland: Trimbos-instituut. https://www.trimbos.nl/docs/c34e178b-81a4-41ba-8b02-7e9c0e4959a6.pdf.

Hoeveel jongeren roken?

In 2023 rookte 18,1% van de jongeren van 12 tot 25 jaar elke maand.Als jongeren ouder worden, gaan ze ook meer roken⁴Bron: Garritsen H, Bommelé J,  de Nerée C, Troelstra S,  Croes E,  Willemsen M.  Jongerenmonitor tabaks- en nicotineproducten. Utrecht; 2023. AF2112-Jongerenmonitor-Tabaks-en-nicotineproducten.pdf (trimbos.nl).Sinds het jaar 2000 is het aantal rokende jongeren van 12 t/m 16 jaar gedaald. Maar sinds 2017 daalt dit aantal niet meer⁵Bron:
Cijfers middelengebruik onder scholieren – Trimbos-instituut. 

Nadelen van roken

Nadelen op korte termijn

• Je gaat ervan stinken (je kleren, haar en huid)
• Je krijgt een vieze smaak in je mond
• Je kan duizelig en misselijk worden
• Roken is heel duur
• Roken is verslavend

Nadelen op lange termijn

Ook op de lange termijn heeft roken grote nadelen, vooral voor de gezondheid. We zien dat de longen van jongeren die roken minder goed groeien en daardoor minder gezond zijn. Jongeren die roken kunnen ook eerder last krijgen van astma⁶Bron:
Wat zijn de (extra) risico’s van roken voor jongeren? – ROKENinfo.nl. En de kans op longkanker, suikerziekte (diabetes) en hart- en vaatziekten is ook groter als je rookt. 

Nadelen op de korte termijn zullen voor jongeren eerder een reden zijn om niet te roken. Lees meer over hoe het puberbrein werkt.

Tweede- en derdehands rook

Kinderen zijn ook extra gevoelig voor rook van sigaretten die anderen uitblazen als ze roken. Dit noemen we ook wel ‘meeroken’. Rook van anderen die jij inademt noemen we ‘tweedehands’ rook. 

Als anderen in de omgeving van je kind roken, blijven er resten van de tabaksrook achter op hun gezicht, handen en op meubels en voorwerpen in hun buurt. Deze resten kunnen weer in de lucht komen en zo gezondheidsproblemen veroorzaken bij je kind. We noemen dit ‘derdehands’ rook. 

Roken in de omgeving van kinderen heeft dus meer gevolgen dan je misschien zou denken. Lees meer over tweedehands en derdehands rook. 

Praat met je kind over roken

Kinderen kunnen overal mensen zien roken of horen praten over roken. Ga daarom op tijd met je kind in gesprek, ook als je kind nog geen interesse lijkt te hebben. Dat is een goed moment om een niet-rokenafspraak te maken, bijvoorbeeld niet roken voor je 18 bent (NIX18). 

Stel open vragen en probeer niet te oordelen. Vraag je kind wat het weet over roken. En vraag of er kinderen op school zijn die het doen en wat je kind daarvan vindt. 

Leg uit dat het niet normaal is dat kinderen roken. Vertel ook waarom jij niet wilt dat je kind gaat roken. Roken is namelijk altijd slecht voor je gezondheid. Het zorgt voor schade in je hele lichaam. Een bekend voorbeeld is longkanker. Laat weten dat je graag wilt dat je kind gezond is en niet verslaafd raakt aan nicotine. 

Lees ook de andere opvoedtips en gesprekstips.

Wat als je kind rookt?

Ook als je vermoed of ontdekt dat je kind rookt, is het belangrijk om met je kind te praten. Doe dit op een rustig moment en zorg dat je er zelf genoeg over weet. Vraag of het klopt wat je denkt. En als het klopt, vraag dan waarom je kind dit doet. Is het omdat hij of zij bij de vriendengroep willen horen? Dan kan je uitleggen hoe je kind kan reageren als het een sigaret krijgt aangeboden. Je mag nee zeggen en je hoeft echt niet mee te doen met de rest. Echte vrienden accepteren en respecteren dat. 

Probeer als ouder steeds duidelijk en eerlijk te zijn. Zeg dat jij vapen afkeurt en dat het niet normaal is om voor je 18^e te vapen. Het helpt vaak niet om dingen te zeggen als “daar krijg je later kanker van”. Wat wel werkt is het bespreken van de effecten van nicotine op de korte termijn. Kinderen voelen zich vaak helemaal niet lekker door nicotine. Ze raken ook eerder verslaafd aan nicotine. En roken is duur en het is jammer als je zakgeld eraan opgaat. 

Lees meer over wat je kunt doen als je kind rookt, vapet of snus gebruikt.

Waar vind je informatie en hulp?

Op rokeninfo.nl vind je nog meer informatie over roken. Als je vragen hebt of bezorgd bent over je kind kun je ook bellen, mailen of chatten met de rokeninfolijn (0900 1995).

Als je kind wil stoppen met roken, help je kind hier dan bij. Maak goede afspraken met elkaar. De website jongvolwassenen.ikstopnu.nl gaat over stoppen met roken en is gemaakt voor jongeren. Daar vind je kind tips en apps die helpen bij het stoppen. Kijk eens samen op deze website. Dan weet je kind ook gelijk waar het zelf informatie kan vinden. Ook kan je kind chatten of gratis bellen met de stoplijn (0800 1995).

Wil je zelf stoppen met roken? Meld je dan aan voor de telefonische coaching Rookvrije Ouders. Je maakt dan kennis met een coach en krijgt uitleg over de hulp van Rookvrije Ouders. Het kennismakingsgesprek is gratis. Daarna beslis je pas of je met de coaching wil starten.